چرا بعضی افراد بیشتر مورد توجه پشه‌ها قرار می‌گیرند؟ پشت پرده علمی این ماجرا

یک عصر تابستانی را کنار دریاچه در نظر بگیرید؛ پشه‌ها مدام اطراف شما می‌چرخند، اما کسی که کنارتان نشسته آرام است و هیچ مزاحمتی ندارد. این صحنه برای خیلی‌ها آشناست. چرا چنین تفاوتی وجود دارد؟ پاسخ هم جالب است و هم کاربردی. پشه‌ها بر اساس نشانه‌های شیمیایی و بدنی تصمیم می‌گیرند چه کسی طعمه مناسب‌تری است.

در ادامه از نقش ژنتیک و گروه خونی گرفته تا سبک زندگی و شرایط محیطی صحبت می‌کنیم و در کنار آن، راهکارهایی ساده برای کاهش نیش پشه‌ها ارائه می‌دهیم. دانستن این نکات می‌تواند تابستان‌های گرم، به‌ویژه در مناطق مرطوب، را قابل‌تحمل‌تر کند.

نقش ژنتیک در جذب پشه

برخی افراد به‌طور ارثی سیگنال‌های قوی‌تری برای پشه‌ها می‌فرستند. پژوهش‌ها نشان داده ساختار ژنتیکی می‌تواند احتمال نیش خوردن را بالا ببرد و تغییر این ویژگی‌ها آسان نیست.

تاثیر گروه خونی

گروه خونی یکی از عوامل اصلی است. آزمایش‌ها نشان داده‌اند پشه‌ها به خون گروه O بیشتر جذب می‌شوند، در حالی که گروه A کمتر مورد توجه است. اگر گروه خونی‌تان O است، احتمالاً بیشتر نیش می‌خورید، اما جای نگرانی نیست چون راه‌های پیشگیری وجود دارد.

ژن‌های HLA و بوی بدن

ژن‌های HLA (بخشی از سیستم ایمنی) روی بوی بدن تاثیر می‌گذارند. بعضی افراد به خاطر ترکیب‌های شیمیایی ناشی از این ژن‌ها، برای پشه‌ها جذاب‌ترند. اگر والدین‌تان هم همین مشکل را داشتند، احتمالاً شما هم مستعد هستید.

بوها و ترکیبات شیمیایی بدن

پشه‌ها از فاصله دور بوها را تشخیص می‌دهند. شناخت این ترکیبات به ما کمک می‌کند راه‌های کاهش جذابیت را بهتر درک کنیم.

• دی‌اکسید کربن (CO2): پشه‌ها می‌توانند CO2 را از فاصله ۵۰ متری حس کنند. افرادی با جثه بزرگ‌تر یا ورزشکاران CO2 بیشتری تولید می‌کنند و بیشتر جذب می‌شوند. زنان باردار هم به همین دلیل بیشتر مورد حمله قرار می‌گیرند.

• اسید لاکتیک و عرق: عرق بدن شامل اسید لاکتیک است که پشه‌ها دوست دارند. بعد از ورزش احتمال نیش خوردن بیشتر می‌شود. آمونیاک و اسید اوریک هم نقش دارند. دوش گرفتن مرتب می‌تواند موثر باشد.

• میکروب‌های پوست: باکتری‌های سطح پوست بوهایی تولید می‌کنند که برای پشه‌ها جذاب است. ترکیب میکروب‌ها در افراد متفاوت است. شستن پوست می‌تواند تعادل آن را تغییر دهد.

عوامل محیطی و رفتاری

علاوه بر ویژگی‌های بدن، محیط و عادت‌های روزانه نیز اهمیت دارند و خوشبختانه قابل کنترل‌اند.

• رنگ لباس: رنگ‌های تیره مثل مشکی و قرمز پشه‌ها را بیشتر جذب می‌کنند. لباس‌های روشن، به‌ویژه سفید، انتخاب بهتری هستند.

• مصرف الکل: نوشیدن الکل، مخصوصاً آبجو، بوی بدن را تغییر می‌دهد و باعث جذب بیشتر می‌شود. در مهمانی‌های تابستانی، بهتر است نوشیدنی‌های غیرالکلی مصرف کنید.

• دمای بدن و حرکت: پشه‌ها گرما را تشخیص می‌دهند. افراد فعال یا کسانی که تب دارند بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرند. در هوای گرم، آرام نشستن کمک می‌کند کمتر نیش بخورید.

راهکارهای کاهش جذب پشه

حالا که عوامل را شناختیم، بهتر است به سراغ راه‌حل‌ها برویم:

• دوش گرفتن مرتب با صابون بدون بو

• پوشیدن لباس‌های روشن به‌جای تیره

• پرهیز از نوشیدنی‌های الکلی در فضای باز

• کاشت گیاهانی مثل نعناع یا ریحان در خانه

• استفاده از روغن‌های طبیعی مثل اکالیپتوس یا لیمو برای دفع پشه

در ایران، استفاده از توری پنجره یا پشه‌بند هنوز هم رایج است. ترکیب این روش‌ها نتیجه بهتری خواهد داشت.

تحقیقات علمی جدید

مطالعات دانشگاه راکفلر نشان داده‌اند ترکیبات کربوکسیلیک اسید روی پوست می‌توانند جذابیت را بیشتر کنند. پژوهشی در سال ۲۰۲۲ ثابت کرد بعضی افراد به‌طور طبیعی "مغناطیس پشه" هستند، بیشتر به خاطر میکروب‌های پوست. در ایران هم دانشگاه تهران روی پشه‌های محلی تحقیق کرده و نتایج مشابهی گرفته است.

نقش فرهنگ و سبک زندگی ایرانی

در مهمانی‌های حیاطی شبانه که در فرهنگ ما رایج است، پشه‌ها بیشترین فعالیت را دارند. مصرف زیاد چای شیرین یا حضور در مزارع کشاورزی هم می‌تواند جذب پشه را بیشتر کند. در سفرهای نوروزی به شمال کشور، پوشیدن لباس تیره کنار دریا توصیه نمی‌شود.

پیشگیری از بیماری‌های ناشی از نیش پشه

فراموش نکنید پشه‌ها فقط مزاحم نیستند؛ آن‌ها ناقل بیماری‌هایی مثل مالاریا، زیکا و ویروس نیل غربی هستند. بنابراین، استفاده از پشه‌بند، چک کردن واکسن‌ها و مشورت با پزشک در صورت حساسیت یا واکنش شدید ضروری است.

جمع‌بندی

چرا بعضی‌ها بیشتر پشه جذب می‌کنند؟ پاسخ در ترکیبی از ژنتیک (مثل گروه خونی)، بوهای بدن و حتی انتخاب رنگ لباس نهفته است. با رعایت چند نکته ساده مانند دوش گرفتن منظم و پوشیدن لباس روشن، می‌توانید تابستانی آرام‌تر داشته باشید. شما هم می‌توانید این توصیه‌ها را امتحان کنید و تجربه‌های خود را با دیگران به اشتراک بگذارید.