برنامه گنگ علی ضیا؛ بررسی تمام حواشی، افشاگری‌ها و آینده رپ فارسی

سال‌هاست که موسیقی رپ در ایران با برچسب «غیرمجاز» و «زیرزمینی» (Underground) شناخته می‌شود. سبکی که از دل خیابان‌ها و دردهای اجتماعی جوشید، اما همیشه پشت درهای بسته ماند. حالا تصور کنید ناگهان خبری منتشر شود که یک چهره شناخته‌شده تلویزیونی مثل علی ضیا، قرار است میزبان بزرگان این سبک در یک برنامه رسمی باشد. این دقیقاً همان کاری بود که برنامه «گنگ» (Gang) وعده‌اش را داد و هیجان عجیبی در دل هواداران ایجاد کرد.

اما همیشه واقعیت آن‌طور که در تبلیغات می‌بینیم، پیش نمی‌رود. تنها پس از پخش اولین قسمت، طوفانی از حواشی، انتقادات تند و حتی ابراز پشیمانی شرکت‌کنندگان به راه افتاد. سوال اصلی اینجاست: آیا این برنامه یک قدم رو به جلو برای موسیقی ایران بود یا یک نمایش تجاری که به اعتبار رپ فارسی ضربه زد؟ در این مقاله قرار است ذره‌بین را روی تمام زوایای پنهان و آشکار این ماجرا بگیریم و ببینیم پشت پرده این جنجال‌ها چه می‌گذرد.

برنامه گنگ علی ضیا دقیقاً چیست؟

اگر بخواهیم ساده بگوییم، «گنگ» یک تاک‌شو (Talk Show) یا برنامه گفتگو محور است که با تمرکز بر موسیقی، به‌ویژه رپ فارسی، طراحی شده و علی ضیا کارگردانی و اجرای آن را بر عهده دارد. این برنامه که از پلتفرم «فیلیمو» پخش می‌شود، ادعا داشت که می‌خواهد فضایی متفاوت و جسورانه – اصطلاحاً «کفِ تهران» – را برای مخاطبان به تصویر بکشد.

علی ضیا که سال‌ها چهره‌ای اتوکشیده در صداوسیما داشت، مدتی است با پادکست‌ها (Podcast) و فعالیت‌های یوتیوبی تلاش می‌کند چهره‌ای جدید و مدرن از خود نشان دهد. هدف او در برنامه گنگ، شکستن تابوها و ایجاد پلی میان نسل جدید علاقه‌مند به رپ و رسانه‌های رسمی بود. اما به نظر می‌رسد این پل، پایه‌های چندان محکی نداشته است.

لیست مهمانان: از رویا تا واقعیت

ویترین هر تاک‌شویی، مهمانان آن هستند. در قسمت اول، محمدرضا شایع، رپر محبوب و پرطرفدار که به خاطر متن‌های احساسی و اجتماعی‌اش شناخته می‌شود، روبروی علی ضیا نشست. شایع که اخیراً توانسته بود اولین آلبوم مجازش را منتشر کند، گزینه‌ای هوشمندانه برای شروع بود.

طبق شنیده‌ها و تیزرها، لیست مهمانان (Line-up) احتمالی برنامه شامل نام‌های سنگینی بود که دیدنشان در یک قاب رسمی تقریباً محال به نظر می‌رسید:

• مهیار

• علیرضا جی‌جی (از گروه زدبازی)

• دورچی

• چرسی

• آشنا

• شایان یو

• پوری (گادپور)

• پوتک (البته حضور او با توجه به شرایط، در هاله‌ای از ابهام بود)

این اسامی برای هر طرفدار هیپ‌هاپ (Hip-hop) وسوسه‌کننده است، اما حواشی پیش‌آمده باعث شد تا پخش قسمت‌های بعدی و حضور این هنرمندان در هاله‌ای از ابهام فرو برود.

محتوای برنامه: جسارت یا محافظه‌کاری؟

ساختار برنامه گنگ ترکیبی از گپ‌وگفت‌های دوستانه، شوخی‌های کلامی و اجرای زنده (Live Performance) است. تلاش تیم سازنده بر این بوده که فضایی صمیمی و بدون سانسور ایجاد کنند. در قسمت اول، بحث‌های داغی درباره چالش‌های دریافت مجوز و محدودیت‌های رپرها مطرح شد.

نکته چالش‌برانگیز ماجرا اینجاست: شایع در حالی روی صندلی یک برنامه دارای مجوز نشسته بود که از لزوم آزادی عمل رپرها و عدم نیاز به مجوز صحبت می‌کرد. این پارادوکس یا تضاد (Paradox) همان نقطه‌ای است که منتقدان دست روی آن گذاشتند. آیا می‌شود در چارچوب قوانین سخت‌گیرانه ساترا، برنامه‌ای درباره «رپِ عاصی» ساخت و اصالت آن را حفظ کرد؟

حاشیه‌ها و جنجال‌های بی‌پایان

شاید بتوان گفت حواشی برنامه گنگ، از خودِ محتوای برنامه جذاب‌تر و البته تلخ‌تر شد. بیایید مهم‌ترین آن‌ها را مرور کنیم:

۱. ماجرای مجوز و شاخ‌وشانه کشیدن ساترا درست بعد از پخش قسمت اول، اخبار ضدونقیضی منتشر شد مبنی بر اینکه این برنامه مجوز انتشار از ساترا (سازمان تنظیم مقررات رسانه‌های صوت و تصویر فراگیر) را نداشته است. ساترا نهادی است که بر محتوای پلتفرم‌های نمایش خانگی نظارت می‌کند. این سازمان اعلام کرد که پیگیری قضایی را آغاز کرده است. این یعنی برنامه گنگ روی لبه تیغ توقیف راه می‌رود؛ اتفاقی که در اکوسیستم نمایش خانگی ایران چندان عجیب نیست.

۲. پشیمانی و عذرخواهی محمدرضا شایع شاید شوکه‌کننده‌ترین بخش ماجرا، واکنش خودِ مهمان برنامه بود. محمدرضا شایع مدتی پس از پخش برنامه و دیدن واکنش‌های منفی جامعه هیپ‌هاپ، ویدیویی منتشر کرد و رسماً عذرخواهی کرد. او با ادبیاتی صادقانه گفت که حضورش در این برنامه اشتباه بوده و خود را «شرمنده خانواده رپ» می‌داند.

• نکته تحلیلی: وقتی هنرمندی در سطح شایع از حضور در یک برنامه رسمی پشیمان می‌شود، یعنی شکاف عمیقی بین ذهنیت هنرمندان زیرزمینی و ساختار برنامه‌سازی رسمی وجود دارد که با یک دکور جذاب و نورپردازی پر شود.

۳. افشاگری‌های تکان‌دهنده علی وزیر اگر فکر می‌کنید ماجرا به همین‌جا ختم شد، سخت در اشتباهید. علی وزیر، یکی از رپرهای نسل جدید که در برنامه حضور داشت، دست به افشاگری زد. او ادعا کرد:

• هیچ قرارداد رسمی (Contract) با شرکت‌کنندگان امضا نشده است.

• وعده‌های مالی و پرداختی‌ها انجام نشده است.

• به آن‌ها وعده داده شده بود که برنامه در یوتیوب پخش می‌شود (که فضای آزادتری دارد)، نه در پلتفرم‌های داخلی تحت نظارت شدید.

• قرار بود آرتیست‌های بزرگی کنارشان باشند که خبری از آن‌ها نبود.

این ادعاها نشان می‌دهد که شاید تیم تولید، صداقت لازم را با هنرمندان جوان نداشته و از اشتیاق آن‌ها برای دیده شدن سوءاستفاده کرده است.

تاثیر گنگ بر فرهنگ رپ: خدمت یا خیانت؟

رپ فارسی در فرهنگ عامه ایران جایگاه ویژه‌ای دارد؛ صدای نسلی است که می‌خواهد بدون پرده حرف بزند. ورود برنامه‌هایی مثل «گنگ» به این حوزه، مانند راه رفتن روی طناب باریک است.

از یک طرف، این برنامه‌ها می‌توانند تابوی رپ را بشکنند و راه را برای برگزاری کنسرت‌های قانونی هموار کنند. اما از طرف دیگر، اگر این رسمی‌سازی به قیمت حذف ذاتِ اعتراضی و انتقادی رپ تمام شود، نوعی «استحاله» یا تغییر ماهیت منفی رخ داده است. منتقدان می‌گویند علی ضیا با نگاهی توریستی و کاسب‌کارانه به سراغ رپ آمده، نه برای حل مشکلات آن. در مقابل، عده‌ای معتقدند هر روزنه‌ای برای شنیده شدن، غنیمت است.

نتیجه‌گیری: سرنوشت گنگ چه می‌شود؟

برنامه گنگ علی ضیا شروعی طوفانی داشت، اما نه آن طوفانی که سازندگانش انتظار داشتند. به جای تحسین، با موجی از انتقاد، تهدید به توقیف و پشیمانی مهمانان روبرو شد. این تجربه نشان داد که رپ فارسی هنوز هم لباسی نیست که بتوان به راحتی آن را به تنِ رسانه‌های رسمی پوشاند، بدون اینکه درزهایش پاره شود.

اگر شما هم از طرفداران رپ فارسی هستید، احتمالاً حس دوگانه‌ای دارید: خوشحالی از دیده شدن و نگرانی از تحریف شدن. حالا باید منتظر ماند و دید آیا قسمت‌های بعدی (در صورت پخش) می‌توانند آب رفته را به جوی بازگردانند یا «گنگ» به بایگانی تاریخ می‌پیوندد.

حالا نوبت شماست: آیا قسمت اول را دیدید؟ به نظر شما حق با شایع بود که عذرخواهی کرد یا باید پای تصمیمش می‌ایستاد؟ نظرات خود را برای ما بنویسید؛ دیدگاه‌های شما برای ما و دیگر خوانندگان ارزشمند است.